Hadis ilminin geçirdiği devreler nelerdir?

Başlangıçtan günümüze kadar hadis ilminin geçirdiği devreler nelerdir?

Cevap:

Hadis ilimleri tedrici bir gelişme göstermiştir. Bu gelişmeyi belli dönemler içinde şöyle sıralayabiliriz:
Doğuş Dönemi
Bu dönem hicrî 1. asrın sonuna kadar uzanan sahabe asrıdır. Bu devirde hadis çalışmalarını anlayabilmek için önce sahabeyi tanımak gerekir.
Sahabe: Ashab-ı kiram hadis rivayeti bakımından iki kısma ayrılmaktadır. Binden fazla hadis rivayet etmiş olanlar Muksirun, binden az rivayet etmiş olanlar Mukirun diye tanımlanır. Muksirun 7 sahabe efendimizden oluşmaktadır. Ehli Sünnet bilginlerince Rasulullah’ı (asm) görme mutluluğuna ermiş olan ashabı kiram, hadis rivayeti bakımından güven ve itimada layık kabul edilmiştir. Bunun için onlar tenkid (cerh ve tadil) dışı bırakılmıştır. Sahabe asrından oluşan bu ilk doğuş döneminde iki önemli olayla karşılaşmaktayız. Biri hadislerin ashabı kiram tarafından ezberlenmesi öteki ise hadislerin yazıya geçirilmesidir.

Sahabenin Hadis Ezberleme Sebepleri

-Zihinlerinin temizliği ve zekalarının kuvveti
-Dini savunma duygusu ve gayreti
-Hadisin İslam’daki önemi
-Hadislerin üslubu ve kolay anlaşılması

Hadislerin Yazıya Geçirilmesi (Kitabü’l hadis)

Hadisin yazıya geçirilmesi meselesi bilginin korunması ve gelecek nesillere nakledilmesinin önemli vesilelerindendir. Peygamberimiz (asm) ilk önce hadislerim yazılmasına izin vermemiş, sünnetin ezberlenemeyecek kadar çoğaldığını görünce yazılmasına müsaade etmiştir.
Açıkça ortaya çıkmıştır ki ilk asırda hadislerin yazılmasının hoş karşılanmaması Allah’ın(cc) kitabına bir başka şeyi eş tutmamak ya da bir başka şey dolayısıyla Kur’an’la meşgul olmaktan uzak kalmamak içindir.

Hadislerin Yazıya Geçirilmesinin Faydaları

Söz konusu faydaları üç noktada özetlemek mümkündür:
1- Hadislerin yazılması sonucunda şer’i delillerin kaybolması önlenmiştir.
2- Her bir hadis dolayısıyla Rasulullah’a (asm) selatu selam okunması tekrarlanmış olur.
3- Rasulullah’ın (asm): “Sözümü dinleyip belleyen ve bellediği gibi başkalarına ulaştıranların Allah yüzünü
ağartsın.” duasına nail olmaktır.

Tekamül Dönemi

Bu devre 2. asrın başından 3. asrın evveline kadardır. Hadis ilimleri bu devrede tekamül etti. En önemlileri şunlardır:
-İnsanlarda hıfz melekesi zaafa uğradı.
-Senedler uzadı ve zamanın uzaması ve hadis ravilerinin çoğalması sebebiyle tarihler artı.
-Siyasi bakımdan şii, revafız, havric itikadî bakımdan da mutezile, cebriye doğru yoldan saptı.
Bu olumsuz gelişmeler karşısında İslam alimleri gayrete geldi ve muhtemel her zararın önüne geçebilecek tedbirler aldılar
-Resmi Tedvin: Ömer bin Abdulaziz eyaletlere hadis olarak ne biliyorlarsa yazmalarını ve zayi olmaması için bir araya toplamalarını emretti.
-Cerh ve tadil: Hususunda alimler daha geniş çalışmalar yaptılar.
-Ehli hadis olarak tanınmayan kişilerden hadis kabulünü durdurdular.
-Gizli illetlerini açığa çıkarmak için hadisleri inceden inceye araştırdılar. Her yeni şekil için yeni bir tarif ve hükmünü açıklayan bir tarif ortaya çıkardılar.

Hadis İlimlerinim ayrı ayrı telif ve tedvin dönemi

Hicri 3. asırdan 4. asrın yarısına kadar sürer. Bu devir tasnif asrıdır, hadis edebiyatının altın çağıdır. Çünkü bu asırda sünnet ve sünnetle ilgili ilimler tam anlamıyla tedil ve tasnif edilmiş, hadis kitaplarının en değerlileri Kütüb-i Sitteler bu devrede telif edilmişlerdir.

Kütübü Sitte ve Müellifleri

Bu dönemde görülen musannif eserlerin en meşhuru ve en muteberi hiç şüphesiz, başta Buhari’nin Sahihi olmak üzere Kütüb-ü Sitteye dahil diğer kitaplardır.
Buhari, Müslim El Hacca Bin Kuşeyri (El camiul sahih), Ebu Davud (Sünen), Tirmizi, Nesai (Mücteba), İbni Mace.

Bereketlenme Dönemi

4. asrın ortalarından 7. asrın başlarına kadar uzanır. Bu dönem de ulema, geçmiş alimlerin ilk tedvin devri eserleri üzerine eğildi. Bir branşta yazılmış olan muhtelif eserlerde ki bilgileri birleştirdiler, öncekilerin ihmal ettikleri konuları tamamladılar. Bunu yaparken de bilgileri senetleriyle tam bir itimad içinde naklettiler.
İşte bu devirde hadis ilimlerini içine alan eseler telif edilmiş ve hadis ilimleri konusunda tedvin faaliyetleri iyice gelişmiştir.

Olgunlaşma Dönemi

Bu devre 7. asırdan 10. asra kadar devam eder. Bu dönemde hadis ilimlerine ait eserler tam kemaline ulaşmıştır. Bu ilmin bütün nevilerini içine alan eserler ortaya konmuştur. Buna ibarelerin tehzibi ve meselelerin dikkatle yazılması da ilave edilmiştir.

Duraklama Dönemi

Bu dönem 10. asırdan 14. asra kadar sürer. Bu dönemde ilmî meseleler üzerinde çalışma tasnif ve yenilikler getirilmemiştir. Nazım ve nesir olarak hadis ilimlerinde özet çalışmalar çoğalmıştır. Bu dönem alimlerini, konuların derinliklerine girmeksizin önceki müelliflerin sözleri üzerinde lafzi münakaşalar meşgul etmiştir.

Uyanış ve Müsteşriklere Cevap Teşkil Eden Çalışmalar Dönemi

14 asırdan günümüze kadarki dönem içinde, İslam dünyasının şark ve garp ile temasının neticesinde ortaya çıkan tehlikeler, hele hele askeri istilalarla meydana gelen fikri istilaların her türlü tehlikenin fevkine çıkarttığı fikri tehlikeler karşısında müslümanlar uyandı. Sünnet etrafında müsteşrikler tarafından ortaya atılan ve ecnebi hayranları tarafından da aynen iktibas edilen ve benimsenen birtakım desiseler ve şüpheler baş gösterdi. Bu ecnebi hayranları bahis konusu şüpheleri mırıldanmaya ve nakletmeye başladılar. Şüphe belirtilen bahisler etrafında eserler yazmak, onların yanlış ve iftiralarını reddetmek gerekmekteydi. Keza mevcut hadis ilimleri hakkında telif usulü de yenilemeyi gerektiriyordu. Binaenaleyh ulema bu gerekleri de yerine getirdiler ve faydalı ve gerçekten orijinalitesi olan eserler artmaya başladı. Kaynak: https://www.sorusorcevapbul.com - Hadis ilminin geçirdiği devreler nelerdir?